Nu zo een twee jaar geleden ben ik op reportagereis geweest naar Marseille. Waarschijnlijk is jouw beeld van Marseille dat het een prachtige, bedrijvige havenstad is. Vroeger was dit het geval, Marseille werd gezien als de belangrijkste havenstad van Europa. In de jaren zeventig raakte de stad in verval en kwam er enorme werkeloosheid. Sinds eind jaren negentig zijn ze bezig aan een revival al gaat het met horten en stoten. Dit heeft zich geuit in een enorm stadsvernieuwingsproject genaamd Euroméditerranée. de spil in dit verhaal is de Rue de la République, de belangrijkste straat in de stad. Hier volgen mijn bevindingen, nog niet eerder gepubliceerd (spannend he), uitgewerkt in een serieus achtergrondverhaal.
Door Floris Visman
MARSEILLE – ‘Bureaux a louer’ en ‘210 commerces a louer – Marseille-République’, zijn enkele kreten die van de nieuwe appartementen aan de Rue de la République af te lezen zijn. De oude appartementen vormen een schril contrast met de nieuwbouw. Deze zijn vies en slecht onderhouden. Het grootste stadsvernieuwingsproject van Europa heeft voor een impuls gezorgd in Marseille, maar dit is niet overal zonder slag of stoot gegaan.
Tegen het einde van de twintigste eeuw ging het niet goed met Marseille. De oude haven die Marseille de belangrijkste havenstad van Zuid-Europa had gemaakt was op sterven na dood. De werkeloosheid was tot 20 procent gestegen en veel industrieterreinen die eens floreerden leken meer op ‘spooksteden’. Desolate terreinen zonder toekomst. Rue de la République, de belangrijkste straat in Marseille en een onmisbare verbindingsweg, werd bewoond door voornamelijk arme immigranten uit Noord-Afrika. Algerijnen, Tunesiërs en Marokkanen bevolkten het straatbeeld en de straat verslonsde. Dit verval begon met de olie crisis van de jaren ’70 en het zag er niet naar uit dat het beter ging worden.
In 1995 vond de Franse regering het genoeg. Marseille nam een te belangrijke strategische positie in het zuiden van Europa in en deze moest weer herpakt worden. De Franse regering, de Stadsraad van Marseille, de provincie regio Alpes Côte d’Azur en het Bouches-du- Rhône departement staken de hoofden bij elkaar. De uitkomst was het Euroméditerranée project. Dit grootschalige stadsvernieuwingsproject behelst een gebied van 310 hectarewaarin vijf belangrijke punten liggen. Bedrijven terrein Place de la Joliette, station Saint-Charles, het mediapark Belle de Mai, havenfront Cité de la Méditerranéeen de straat Rue de la République.
Een official van Euroméditerranée zei in augustus 1998 over de slechte situatie van Marseille: “Marseille is een stad die banen heeft verloren, een stad die in een neerwaartse spiraal van armoede terecht is gekomen. Dus we hebben het voortouw genomen en proberen het imago van Marseille te veranderen en de neerwaartse trend te keren. We moeten proberen de dynamische kwaliteiten van de stad te vangen. Je moet stad aantrekkelijker maken om nieuwe inwoners en nieuwe banen aan te trekken.”
“In Marseille heerste een er-kan-ons-niks-gebeuren-mentaliteit. Toen het wat slechter ging bleven ze de problemen ontkennen. Eenmaal geconfronteerd met de sterk verslechterde economie en het feit dat de haven dood was schrokken ze zich wezenloos. Per jaar emigreerde er wel tienduizend mensen en ze vroegen zich af hoe dat kon”, zegt Alexandre Sorrentino, directeur Charge dela Prospective(Strategische Toekomstplanning) van Euroméditerranée.
Het hoofdkantoor van het Euroméditerranée project en tevens werkplaats van Alexandre Sorrentino bevindt zich, niet toevalligerwijs, op het Place dela Joliette. Hetgebouw heeft een klassieke uitstraling en komt uit 1860. Het telt zes verdiepingen en is duidelijk in de oude stijl gelaten. Binnen is dit niet het geval. Echter, het moderne interieur doet het gebouw geen geweld aan. Bij de receptie staat een vriendelijke vrouw gasten en zakenlieden te woord. Het hoofdkantoor is gevestigd in het tweede atrium. De overgang van het eerste atrium naar het tweede atrium is zeer chique. Houten stijgers die kalm water doorkruisen en sierlijke lichten kleden de binnenkant aan.
Alexandre spreekt Engels en dat is meer uitzondering dan regel in het chauvinistische Marseille. “Ik ben net een paar maanden terug uit Egypte, daar werkte ik op de Franse ambassade. Ruim vijftien jaar heb ik buiten Frankrijk gewerkt en gewoond. Van Egypte tot Israël en Zuid-Afrika. Mijn toekomst zag er in Marseille niet zonnig uit, daarom besloot ik destijds te vertrekken”, legt hij uit. Zijn ervaringen in het buitenland maken dat hij objectief kan kijken naar Frankrijk. Sorrentino werkt sinds 1 september 2009 voor het Euroméditerranée project. Als zijn titel Strategische Toekomstplanning ter sprake komt moet hij lachen: “Ach, dat zijn de Fransen. Zij vinden titels belangrijk maar ik kan echt niet met een glazen bol in de toekomst kijken. Ik zeg altijd maar; zij doen alles, en ik de rest”, knipoogt hij.
Sorrentino vergelijkt het Euromediterranee project met La Défense, de grote kantorenwijk in Parijs, maar dan groter. “La Défense is ook een stadsvernieuwingsproject (uit 1960) en het is de eerste grote kantorenwijk van Europa. Het strekt zich uit over een gebied van160 hectare, dit is grofweg maar de helft van de grootte van het Euromed project”, legt hij uit. La Défense is al tientallen jaren in beweging. Onlangs vierde de Parijzenaren de vijftigste verjaardag van het zakendistrict.
Inmiddels heeft het Euroméditerranée project Marseille al veel van zijn glans terug gegeven. Station Saint Charles oogt, zoals meer het geval is in Marseille, modern van de binnenkant en heeft een klassieke uitstraling van buiten. Het is geheel gerenoveerd en is nu het belangrijkste station van Zuid-Frankrijk. De werkeloosheid is gedaald van 20 procent tot meest recentelijk 13 procent in 2008. Door de uitwerking van Euromed kan de stad haar strategische ligging in het zuiden van Europa opnieuw steeds beter gaan uitbuiten. Nationale en internationale bedrijven vestigen zich steeds vaker in Marseille en in 2007 besloten de Franse en de lokale regering het project uit te breiden vanwege het succes. De initiële 310 hectare worden uitgebreid naar 480 hectare. Dit betekent 12.000 extra huizen.
Meer is er te doen om de Rue de la République. Huidige eigenaar Marseille-République wordt er door bewoners van beschuldigd ze onder druk te hebben gezet hun huurcontracten niet te verlengen. In veel gevallen is dit ook gebeurd. Sorrentino vindt dat de inwoners van de straat deels gelijk hebben maar vindt er teveel ophef over wordt gemaakt. “De Rue de la République moest worden gerenoveerd. De straat verpauperde . Er is de inwoners altijd een vervangende woning aangeboden maar ik begrijp ook wel dat dit voor sommige mensen onacceptabel was. Er zijn mensen die er al meer dan vijftig jaar wonen. Voor hun is het emotioneel om te verhuizen. Zij moeten dan ergens gaan wonen waar zij bijvoorbeeld geen kennissen of vrienden hebben. Hun hele sociale leven wordt verplaatst en ze zijn soms slecht ter been”, vertelt Alexandre Sorrentino. “Maar dit gaat wel over een klein aantal mensen en dit zal je altijd terug zien.”
Damien Brochier is het hier niet mee eens. Brochier is raadslid van de belangenvereniging Un Centre-Ville Pour Tous (Een stadscentrum voor iedereen). Deze vereniging komt op voor de rechten van de bewoners van de Rue de la République. Brochier werkt ironisch genoeg in hetzelfde gebouw waar het hoofdkantoor van Euromed gesitueerd is. Hij vindt dat Marseille-République wel degelijk blaam treft. “De directeur van Marseille-République wil de arme mensen weg hebben. “Ze proberen de huidige bewoners onder druk te zetten en zijn daarin niet altijd even subtiel. Ze intimideren de bewoners, bijvoorbeeld door defecte liften niet te vervangen. Ook beloven ze een mooie woning ergens anders in de stad en als de bewoner dan weigert gaan ze over tot dreigender toon”, zegt Brochier. ‘Nu heb je een probleem’ en “’Jou krijgen we nog wel’ zijn veel gehoorde dreigementen volgens het raadslid. “Marseille-République had zelfs een of twee mensen de taak gegeven om op regelmatige basis bewoners te intimideren.”
Uiteindelijk zijn veel mensen vertrokken, vrijwillig of moe van het strijden tegen Marseille-République. Een aantal mensen hebben processen tegen Marseille-République gewonnen maar die vormen een uitzondering. Het werk van Un Centre-Ville Pour Tous houdt echter niet op. “We gaan door. Naast de situatie met Rue de la République willen we ook weten wat er met al het geld is gebeurd. We willen dat het project wordt geëvalueerd alleen de overheid wil hier niet aan mee werken. Zij vinden het niet nodig.
Marseille-République wil niet inhoudelijk op de kwestie ingaan en wil alleen kwijt dat er van intimidatie geen sprake is
Floris Visman 