Overdekte voedselmarkt innoveert in Wageningen

Mijn tweede artikel voor de redactie Tijdschrift. Over Buys & Ko, de eerste overdekte voedselmarkt.

Een natuurwinkel in de vorm van een voedselmarkt waarin klanten, winkeliers en boeren zelf eigenaar zijn. Het klinkt als een idealistisch standpunt maar in Wageningen (GD) zijn de eigenaren van de natuurvoedingswinkel Buys & Ko dichtbij realisatie. Karel Houtbeckers, vennoot, legt uit waarom en schetst de positie van de lokale boer in het geheel. Tekst & beeld door Floris Visman

“Goed voedsel, goed voor iedereen, met zorg voor de aarde.” Houtbeckers zegt het met overtuiging. Naast vennoot is hij ook marktmeester op de groenteafdeling. Met zijn schort nog om steekt hij van wal. “De winkel heeft verschillende vormen gekend maar het huidige Buys & Ko is opgezet als een coöperatie. Een deel van het eigendom zit in een stille vennoot. Een stille vennoot is alleen bij de financiële kant van een vennootschap (organisatievorm) betrokken. Daardoor kunnen de beherende vennoten niet zeggen ‘we verkopen de boel’. Het voortbestaan van de winkel blijft daarmee gewaarborgd.”

Coöperatieve vorm

Buys & Ko gaat in de nabije toekomst verder als Lazuur Wageningen. Lazuur food community is een foodretail-initiatief. Houtbeckers: “Lazuur helpt winkels, klanten of producenten om een markt te organiseren waarmee zij op lokaal niveau uit de voeten kunnen. Eerlijke handel, goed voedsel en een aanvaardbare prijs. Dat de winkel kan voortbestaan, de teler brood op de plank heeft en dat de klant zich niet rot schrikt van het bedrag aan de kassa. In de nieuwe coöperatieve vorm wordt Lazuur een stille vennoot.”

“Bij de consumentencoöperatie zijn zo’n tachtig mensen aangesloten”, gaat hij verder. ”Die hebben een bestuur, ledenvergaderingen en informatieavonden. Zij komen met ideeën over hoe je de markt kunt inrichten. Tegelijkertijd heb je de producentencoöperatie die ook zijn eigen ideeën heeft. De vorm waarin dat precies gaat werken zijn we nog aan het zoeken maar het is wel een coöperatie. Waar we vooral naar zoeken is een horizontale organisatie. Het is niet de bedoeling dat we een top-downbenadering krijgen zoals Albert Heijn.”

Boeren

In de nieuwe vorm spelen de lokale boeren een grote rol. De winkel hoeft geen moeite te doen om aan producten te komen. “Telers komen gewoon bij ons aan de deur”, verklaart Houtbeckers. “De boeren die bij ons zijn aangesloten tekenen geen contract. Wij en ook de boeren willen geen exclusiviteit. We hebben wel een dusdanig contact met de boeren dat wij er op aan kunnen dat zij leveren. Andersom geldt ook dat zij van ons op aan kunnen. Als wij zeggen dat we drie kisten raapstelen kunnen verkopen dan kan de teler zijn teelt daar op aanpassen. Wij voelen ons dan ook verplicht om die drie kisten af te nemen.”

“Het verminderen van voedselkilometers is nu een interessant onderwerp. Men wil steeds vaker lokale voedselleveranciers. Wij komen nu voor een keuze te staan. Sommige boeren zijn namelijk te klein om in aanmerking te komen voor een Skal-keurmerk (een keurmerk voor de betrouwbaarheid van biologische producten), terwijl vijftig kilometer verderop een boer wel een Skal-keurmerk heeft. We zouden in de nieuwe situatie kunnen beslissen om met de consumentencoöperatie naar zo’n boer te gaan en gewoon te kijken of wij vinden dat hij voldoet aan ons idee van biologische en milieuvriendelijke landbouw. Er komen steeds meer telers in de buurt.”

Assortiment

“Hier op de groenteafdeling is voor zestig procent directe inkoop. Dat betekent dat het niet verder weg dan veertig tot vijftig kilometer verderop is geproduceerd. Een appelleverancier haalt bij een paar appelboeren appels op en levert dat hier af. Dat is dus een heel klein groothandeltje kun je zeggen. Wij hebben veel producten die nog maar weinig voorkomen. Mensen komen ook speciaal naar onze winkel voor deze producten. Voor een kleine winkel hebben we een veelzijdig assortiment en dat trekt klanten.”

Direct contact

Karel Houtbeckers eindigt met het onderwerp waar hij mee begon, namelijk persoonlijk contact. “Het belangrijkste is dat wij het gesprek aangaan. Dat gebeurt op verschillende niveaus. We hebben een op een gesprekken met telers over hun plannen voor het komende jaar. Daar komen ook vragen aan bod zoals: hoe teel je, wat is je kracht en waarin dubbel je met andere telers in de buurt. Het werkt natuurlijk niet als je van tien kanten kroppen sla aangeboden krijgt.”